Ziektebeelden bij het konijn

Op de pagina Vaccinatie hebben we al beschreven tegen welke dodelijke ziektes je je konijn kunt laten inenten.
Namelijk myxomatose (konijnenpest) en het viraal haemorrhagisch syndroom (VHS).

Maar wist je dat je ook héél veel kan zien aan de keutels en urine van een konijn?
En dat er bij een konijn echt veel verschillende ziektes kunnen optreden?
Hieronder zullen we dat zo beknopt mogelijk beschrijven, al zal het een lang stuk tekst blijven.

INDEX maken waar je heen kan springen! Met CSS ID’s

Waardoor wordt een konijn ziek?

Ziek zijn kan verschillende oorzaken hebben.
Het kan genetische aanleg zijn, maar het kan ook niet erfelijk zijn.
Ook omgevingsfouten kunnen een oorzaak zijn van ziek worden. Een verkeerde temperatuur, te weinig zuurstof, een te vochtige omgeving.

Maar vooral verkeerde huisvesting is vaak een oorzaak; een te klein verblijf, een slecht geventileerde kooi, een slechte hygiëne, verkeerde bodembedekking een te warme of koude standplaats, tocht en vocht kunnen de oorzaak zijn van ziektes.

Voedingsfouten komen ook veel voor. Er wordt te veel voer gegeven of de verkeerde soort voer. Maar ook plotseling veranderen, niet volledig of verkeerde voeding, beschimmeld of rottend (groen)voer, bevroren groenvoer en het vergeten om het konijn water of voer te geven kan een oorzaak zijn van ziekten.

Vergiften kunnen een konijn ook ziek maken. Denk hierbij aan het eten van slakkenkorrels of rattengif maar ook planten waar een konijn niet tegen kan. Vergiften kunnen langzaam werkend zijn of juist snel.

Tegenwoordig is er ook steeds meer bekend over tumoren bij konijnen. Dat zijn woekeringen van cellen. Soms goedaardig, als het in een geïsoleerd gebied is, maar soms ook kwaadaardig.

Trauma’s komen ook voor bij konijnen. Dit kunnen geestelijke trauma’s zijn zoals het ontzeggen van rust, onvoldoende beweging, of het missen van een soortgenootje, of lichamelijk zoals botbreuken en kneuzingen.

Parasieten komen ook veel voor bij konijnen.

Virussen kun je het best genezen door goede verzorging en het bestrijden van bijkomende klachten en infecties. Uiteraard is vaccineren hiertegen erg belangrijk.
Bacteriën kunnen bestreden worden met antibiotica. Verder zijn er nog schimmels, gisten, protozoën en wormen die je konijn ziek kunnen maken.

Hoe zie je dat een konijn ziek is?

Als een konijn laat merken dat hij ziek is, dan is het vaak ook echt ernstig. Zolang een konijn het kan verbergen, zal hij dat doen. Ziekte is een teken van zwakte en in de natuur kun je je vijanden beter niet laten zien dat je zwak bent. Laat een konijn duidelijk zien dat het ziek is, dan is het meestal dus ook echt al een spoedgeval! Leer het normale gedrag van je konijnen kennen, zodat je kleine afwijkingen leert opmerken, en daardoor ziekte sneller kan herkennen.

Er zijn een aantal gedragingen waaraan je kunt zien dat je konijn ziek is. Stil in een hoekje zitten, lusteloos, slap als je het konijn optilt, de oren laten hangen of naar achter houden, schudden met de kop, de kop scheef houden, zwaar ademhalen, het hoofd achterover houden van benauwdheid, omrollen, slecht verzorgde vacht, niet goed eten en/of drinken, veel krabben aan één oor en mank lopen kunnen tekenen zijn van ziekte.

Als een konijn pijn heeft laat hij dit soms op (één van) de volgende manieren merken: tandenknarsen, lusteloosheid, gebogen zitten, niet willen bewegen, bewegen kost moeite, hijgen, trillen, ander gedrag (bijv. plotseling agressief, grommen of piepen), niet meer eten of niet meer drinken.

Zie je dus kleine veranderingen aan jouw konijn denk dan niet dat het een fase is of ouderdom, maar bezoek dan ook echt een konijnkundige dierenarts.
In de meeste gevallen is het gevoel van het baasje juist en is er echt iets aan de hand met het konijn, ook al uit het zich nog niet op een opvallende manier.
Wacht niet tot het spoed is, voor konijnen kan tijdig naar de dierenarts gaan het verschil zijn tussen overleven of sterven aan een aandoening.
Bij twijfel dus echt naar een dierenarts gaan.

Blindedarmkeutels

Eén of twee keer per dag produceert een konijn ook blindedarmkeutels. Meestal in de ochtend en/of avond.
Een konijn hoort deze keutels op te eten, je zou ze dus eigenlijk nooit tegen moeten komen.
Blindedarmkeutels zijn wat zachter en kleiner dan normale keutels en plakken aan elkaar in een soort trosje.
Om de keutels zit een dunne laag slijm, afkomstig uit de blinde darm. Door dat laagje glimmen ze een beetje.

Hier zie je een foto van een “trosje” blindedarmkeutels.

De keutels zijn rijk aan mineralen vitaminen, eiwitten, water en gezonde bacteriën. Omdat een konijn deze kostbare voedingsstoffen niet kwijt wil, zal hij ze dus direct op eten. Zonder te kauwen smikkelt hij ze naar binnen. Normaal gezien doet een konijn dat gelijk als hij ze uitpoept. Je ziet ze dus niet in het hok liggen. Omdat de keutels weer opgegeten worden kan het fermentatieproces doorgaan en door het slijmlaagje van de keutels overleven de bacteriën tijdens het passeren van de vijandige, zure omgeving van de maag. Dit houd het spijsverteringsstelsel van jouw konijn gezond.

Redenen dat een konijn de blinde darm keutels laat liggen:

• Tandproblemen
• Gewrichtsproblemen (artritis, blessures)
• Evenwichtsproblemen
• Ziekte
• Te dik (kan er niet bij)
• Krijgt te veel brokken / snacks
• Medicatie die het konijn krijgt

Als je een keertje een trosje blindedarmkeutels tegenkomt is dat nog niet zo een probleem. Maar als je ze vaak ziet liggen of als de blindedarmkeutels in de vacht van jouw konijn blijven plakken, is het wel van belang dat je gaat uitzoeken wat de oorzaak is. Ontlasting in de vacht trekt namelijk vliegen aan en dat kan een maden besmetting (myiasis) veroorzaken. En als de keutels vaak blijven liggen, komen konijnen op de lange termijn voedingsstoffen tekort.

Bij jonge konijntjes zie je ook wel eens een enkele keer blinde darm keutels. Veel mensen voeren jonge konijntjes onbeperkt brokken, waardoor ze weinig hooi eten en de blinde darm keutels laten liggen. Onbeperkt voeren raden wij dus niet aan. Een afgemeten hoeveelheid geperste brokjes, uitgaan van het gewicht dat het konijn als volwassen dier zal krijgen, aangevuld met onbeperkt hooi. Wat lekkere dingen betreft alleen vers groenvoer en gedroogde kruiden bij geven.
Geen geproduceerde snacks en geen gemengd voer. En zeker geen brood.

Blindedarmkeutels blijven vaak liggen als een konijn ziek is of medicatie krijgt. De reden daarvan is dat de geur en kwaliteit van de keutels hierdoor veranderd. En hoewel de keutels normaal juist heel gezond zijn voor konijnen, zijn ze dat op zo een moment niet.
Konijnen herkennen dat en laten de keutels dan liggen.
Een teken voor de baasjes dat er iets niet helemaal goed is. Dan moet je alleen nog de oorzaak zien te vinden.

Bij darmimmobiliteit vallen de darmen van je konijn “stil”. Je konijn produceert geen of hele kleine keuteltjes, vaak plakkerig en slijmerig.
De darmen borrelen hard of zijn juist opvallend stil. Je konijn wil niet eten, is afstandelijk en heeft pijn.
Dit is een spoedgeval waar je direct mee naar een konijnkundige dierenarts moet gaan.
Als de darmen van jouw konijn te lang stil liggen, is hij namelijk niet meer te redden.

Vreemde keutels

Normale keutels van een konijn zijn mooi rond en vrijwel gelijk van formaat. Je kan er zo mee knikkeren.
Maar wat nou als de keutels van jouw konijn niet mooi rond zijn, maar ovaal of zelfs puntig? Vaak zijn ze dan ook nog eens verschillend van formaat ook.

Oorzaken van ovale en/of puntige keutels:

• Uitdroging
• Gebrek aan vezels in de voeding
• Megacolon
• Het eten van haar
• Het eten van stof of tapijt
• Herstel na ziekte of operatie
• Ziekte
• Bijwerking van medicatie die het konijn krijgt

De meeste dieren kunnen overgeven als ze iets verkeerds gegeten hebben of last hebben van een haarbal, maar een konijn kan dat niet.
Alles wat zij eten moet er dus ook via de darmen uit komen.
Als een konijn veel vacht eet, bijvoorbeeld in de verhaarperiodes, dan kom je soms hele kettingen van ovale keutels tegen die met elkaar verbonden zijn door haar. Is dat het geval, borstel je konijn dan regelmatig om te voorkomen dat hij de haren binnen krijgt.
Er zijn ook een aantal preventieve middelen die gebruikt kunnen worden bij beginnende verstopping, maar doe dat wel in overleg met een dierenarts.
Is het echt al een volledige verstopping, dan kan dat juist meer problemen veroorzaken.

Vreemd gevormde keutels kunnen ook een goed teken zijn. Is jouw konijn net geopereerd of heeft hij een flinke verstopping gehad? Dan zijn vaak de eerste keutels allerlei verschillende vormen en maten door elkaar heen. Soms ook met slijm er bij. In dat geval is het juist een teken dat de darmen hun werk weer gaan doen en jouw konijn juist op de goede weg is.

Bekijk de foto’s van de keutels van een konijn dat een flinke darmoperatie heeft ondergaan.
Dit waren de eerste keutels tijdens het herstel.

Megacolon

Megacolon is een aandoening die erfelijk kan zijn, of kan ontstaan bij konijnen die gevoelig zijn voor verstopping.
Bij megacolon is een deel van de dikke darm opgerekt geraakt. Het konijn produceert dan keutels van allerlei vormen en formaten en deze konijnen zijn extra gevoelig voor verstopping en gasbuiken.
Megacolon komt veel voor bij konijnen die bont zijn en een zogenaamde “Charlie-aftekening” hebben. Een snor en donkere kringen rond de ogen.
Maar niet elk konijn met die aftekening heeft megacolon, en ook konijnen zonder die aftekening kunnen het hebben.
Konijnen met megacolon worden meestal niet zo oud, en de baasjes moeten echt zeer alert zijn op spijsverteringsproblemen.
De konijnen hebben er regelmatig last van en je moet echt zeer goed op de voeding letten.
Meestal worden de problemen erger naarmate het konijn ouder wordt, en is het op een bepaald punt dodelijk.

Geen keutels

In principe werkt de spijsvertering van een konijn in 24 uur. Als het konijn dus nu iets eet, komt dat er ongeveer 24 uur later uit als keutel.
Gedurende de dag zijn er, afhankelijk van wanneer de eet momenten waren de dag er voor, dus meerdere momenten waarop een konijn keutels produceert.
Er zijn redenen dat je soms een tijdje geen keutels ziet. Na ziekte of na een operatie kan het dus eventjes duren voor de spijsvertering weer op gang komt, zeker als een konijn niet direct eet. Alle kleine beetjes voedsel die er in gaan zorgen er toch voor dat de darmen blijven werken.

Als een konijn plotseling geen keutels heeft dan kan dat een teken zijn dat de darmen volledig stil liggen, darmimmobiliteit.
Als dat het geval is, is het direct een spoedgeval.
Zorg er voor dat je zo snel mogelijk bij een konijnkundige dierenarts komt.

Als de darmen van een konijn meer dan 24 uur stil liggen is het ontzettend moeilijk deze weer op gang te krijgen en zal het konijn meestal sterven.
Dit is dus ook gelijk de reden dat je meerdere keren per dag bij je konijnen moet gaan kijken en er op moet letten dat ze blijven eten en keutelen.
Zie je 12-16 uur geen keutels, dan kun je er vanuit gaan dat er iets mis is, en raden we aan zo snel mogelijk de dierenarts te bellen.

Ook bij een gasaanval heeft een konijn vaak geen keutels.
Hoe je het herkent en hoe je moet handelen bij een gasaanval lees je verderop in dit artikel.
Een gasaanval is een spoedgeval, aarzel dus niet om de dierenarts te bellen.

Diarree

Diarree kan heel veel oorzaken hebben en komt ook in verschillende vormen voor.
Zo kan het zijn dat er nog wel keutels in te herkennen zijn, maar het wel een stuk zachter en blubberiger is.
Maar het kan ook zijn dat het volledige waterige diarree is.

Oorzaken van diarree kunnen onder andere zijn:

• Te weinig vezels in de voeding
• Te veel koolhydraten (brood) als voeding
• Gasaanval (vaak nog wel herkenbare keutels, maar vochtig)
• Parasieten
• Darmslijmvliesontsteking
• Infecties
• Bijwerking van medicatie

Waterige ontlasting, diarree, komt het meest voor bij jonge konijnen (onder de 12 weken).
Dit kan veroorzaakt worden door de voeding, parasieten (coccidiose), darmslijmvliesontsteking of infecties.
Voor konijnen die zo jong zijn is diarree zeer ernstig.
In de meeste gevallen is de oorzaak van diarree bij jonge konijntjes een infectie of parasiet.
Veel jonge konijntjes drogen in korte tijd uit en raken te verzwakt om het nog te kunnen overleven.
Bij jonge konijnen is diarree dus altijd een spoedgeval waarmee je naar de dierenarts moet gaan.

Slijmerige ontlasting, vaak met diarree kan ook bij jonge konijnen voorkomen.
In dat geval is het vaak coccidiose. Kleine parasieten tasten de lever van je konijn aan.
Het begint met diarree, gaat over in waterige ontlasting en zelfs bloed in de ontlasting.
Coccidiose kan behandeld worden met medicijnen, via de dierenarts.

Ook volwassen konijnen kunnen diarree krijgen. Ook in dat geval kan het door voeding, parasieten of infecties komen.
Coccidiose kan ook bij volwassen konijnen voor komen, hoewel het bij jonge konijntjes vaak in ernstigere mate voor komt.
Maar ook medicatie kan diarree veroorzaken. Is de oorzaak van de diarree bij een volwassen konijn niet voeding of medicatie, maak dan zo snel mogelijk een afspraak bij de dierenarts om te achterhalen wat de oorzaak is, en dit aan te pakken. Ook bij volwassen konijnen is diarree een spoedgeval.

Bij volwassen konijnen is de oorzaak van diarree, anders dan bij jonge konijnen, meestal voedingsfouten.
Het dier krijgt te weinig hooi, gemengd voer, ongezonde snacks, verkeerde soorten groenvoer en/of brood.
Allemaal dingen die er voor zorgen dat de gezonde bacteriën in de darm het zo zwaar te verduren krijgen, dat het hele spijsverteringsstelsel niet goed meer werkt. Van belang is het dat deze dieren overgaan op een zo vezelrijk mogelijke voeding. Veel hooi aangevuld met een beperkte, afgemeten hoeveelheid geperste brokken met een hoog vezelgehalte. In het begin helemaal geen snacks of groenvoer meer tot de darmen tot rust zijn gekomen.
Als dat een paar weken goed gaat, kan het voeren van groenvoer en bijvoorbeeld gedroogde kruiden rustig geïntroduceerd worden.

Heeft jouw konijn diarree, zorg er dan voor dat zowel het konijn zelf als het hok goed schoon blijven om een besmetting met vliegenlarven (myiasis) te voorkomen.

Slijm bij de keutels

Slijm om of bij de keutels kan betekenen dat er een beschadiging of irritatie in de darmen is.
Konijnen die wat langer diarree hebben krijgen vaak last van slijm bij de diarree.
Maar ook konijnen die geopereerd zijn, verstopping of darmimmobiliteit hebben gehad kunnen als de spijsvertering weer op gang komt slijm bij de keutels hebben.

Ook om de blindedarmkeutels die jouw konijn dagelijks produceert zit een laagje slijm.
Dat is om de bacteriën die in de keutels zitten te beschermen tegen het zuur van de maag, als jouw konijn de keutels weer opnieuw opeet.

Als de darmen van jouw konijn stilgelegen hebben, en het lukt weer ze op gang te krijgen, dan zie je slijm in de ontlasting.
De keutels hebben dan meestal ook nog allerlei rare vormen van klein tot groot en van rond tot puntig.
Als de darmen van een konijn 24 uur of langer stil liggen wordt het bijna onmogelijk om ze weer op gang te krijgen.

Een konijn mag dus nooit vasten en een konijn dat ziek is en niet eet, is dus al heel snel een spoedgeval!

Konijnen die gevoelig zijn voor verstopping, zullen het wel sneller krijgen in de verhaarperiodes. Maar de verharing op zich zou geen reden voor verstopping moeten zijn bij een gezond konijn. Konijnen die voldoende water drinken en voldoende hooi eten, zullen zelden tot nooit een verstopping krijgen door haren of haarballen. Hun spijsvertering kan de haren gewoon verwerken. Soms zie je wel dat er haren in de keutels zitten die ze uit poepen. 

Heeft jouw konijn regelmatig verstopping, kijk dan heel goed naar het voedingsschema, het eetgedrag en vooral ook naar het drinkgedrag van jouw konijnen. 

Zorg er voor dat je een konijn regelmatig (maar ook weer niet te vaak, dan blijven ze verharen!) kamt in de verhaarperiode, om te voorkomen dat hij te veel haar binnen krijgt. Voor sommige konijnen helpen lijnzaadbrokjes ook in deze periode om de spijsvertering aan de gang te houden.
Geef er niet te veel, dat kan weer diarree geven. En let op dat er wel keutels blijven komen.
Als er echt verstopping is, dus als er geen keutels meer zijn, dan is het een spoedgeval en adviseren wij om direct naar de dierenarts te gaan voor de juiste zorg.

Zoals je op de foto ziet, kunnen kettingkeutels ook uit meerdere keutels aan elkaar bestaan.

Bloed bij de keutels of urine? Zie je wormen?

Zie je bloed of wormen bij de keutels en/of uriine? Ga dan altijd naar je dierenarts!
Dat wat bloed lijkt, kan ook verkleurde urine zijn doordat je konijn bijvoorbeeld biet heeft gegeten.
Maar neem het zekere voor het onzekere, want het kan ook echt iets ernstigs zijn zoals blaas- of nierproblemen, of zelfs een baarmoederonsteking bij een voedster.

Een wormbesmetting moet natuurlijk ook altijd behandeld worden.